આધુનિક સમયમાં ફરી એકવાર આયુર્વેદ અને નિસર્ગોપચાર લોકોનું ધ્યાન આકર્ષિત કરી રહ્યાં છે. આનું મુખ્ય કારણ આધુનિક ઉપચારો દ્વારા કુદરતી ઉપાયોના ફાયદાઓ વિશે કરવામાં આવતા સતત સંશોધન છે. એક એવા ઔષધીય વનસ્પતિ જેણે હાલના સમયમાં વૈજ્ઞાનિકોનું સૌથી વધુ ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું છે. નાગરમોથ નો છોડ ‘સાયપ્રસ રોટન્ડસ’ તરીકે પણ ઓળખાય છે. તે એક પ્રકારનો નીંદ છોડ છે જે વિશ્વના ઘણા ભાગોમાં જોવા મળે છે. જુદા જુદા ભાગોમાં તે વિવિધ નામોથી ઓળખાય છે.
આયુર્વેદમાં, આ છોડ પેટ અને આંતરડાની સમસ્યાઓ, પીડાથી રાહત અને બળતરા ઘટાડવા જેવા ઘણા રોગો માટે ઉલ્લેખિત છે. નાગરમોથ તેલ લગાવવાથી વાળની વૃદ્ધિ પણ થાય છે. નાગરમોથ ના ફૂલો ફાયટોકેમિકલ્સ ઉત્પન્ન કરે છે જેનો ઉપયોગ કુદરતી રીતે જંતુનાશકો તરીકે થાય છેઆયુર્વેદિક ચિકિત્સામાં છોડ અને ઔષધી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. નાગરમોથ એ ભારતીય ઉપખંડની પેદાશ હોવાનું કહેવાય છે.
પાચન સમસ્યાઓ ,માસિક સ્રાવ દરમિયાન પીડાની સારવારમાં (માસિક દુખ શા માટે થાય છે), તાવ સમસ્યાઓના ઉપચાર માટે પરંપરાગત દવામાં વપરાય છે. અન્ય પરંપરાગત તબીબી સિસ્ટમોમાં, તેનો ઉપયોગ દાંતની પોલાણને રોકવા માટે પણ કરવામાં આવે છે. સંશોધન પણ સૂચવે છે કે આ છોડની કેટલીક જાતો સ્ટ્રેપ્ટોકોકસ મ્યુટેન બેક્ટેરિયા સામે પણ અસરકારક હોઈ શકે છે.
નાગરમોથ ના ઔષધીય ગુણધર્મ ત્વચા રોગોને નાબૂદ કરે છે. પ્રાણીઓ પર હાથ ધરવામાં આવેલા પૂર્વ-તબીબી સંશોધનમાં સંશોધનકારોએ શોધી કાઢ્યું કે નાગરમોથ ત્વચા માટે ઘણી રીતે ફાયદાકારક પણ હોઈ શકે છે. ચેપ સામે રક્ષણ માટે નગરમોથ ના ઔષધીય ગુણધર્મો આપો – અસંખ્ય સંશોધન દર્શાવે છે કે નાગરમોથ માં એન્ટીબેક્ટેરિયલ અને એન્ટિફંગલ ગુણધર્મો છે. અને તે એસ ઓરિયસ બેક્ટેરિયા સામે તદ્દન અસરકારક હોઈ શકે છે.
નાગરમોથ ના ઔષધીય ગુણધર્મો મેલેરિયાને દૂર કરે છે – મલેરિયા એ મચ્છર દ્વારા ફેલાતો રોગ છે. દર વર્ષે ભારતમાં ઘણા લોકો તેનાથી પ્રભાવિત થાય છે. સંખ્યાબંધ સંશોધન સૂચવે છે કે નાગરમોથ માં એન્ટી મેલેરીયલ ગુણધર્મો છે જે આવા દર્દીઓ માટે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.
નાગરમોથ ના ફાયદા : એન્ટીઓકિસડન્ટ,તે ઘાને મટાડવામાં મદદરૂપ છે ( ઘાના ઉપચાર માટે ઘરેલું ઉપાય), તાવ ઓછું કરવામાં અસરકારક, ઝાડાની સમસ્યાને રોકવામાં મદદ કરે છે,એન્ટિ-એલર્જિક અથવા એન્ટિ-હિસ્ટામાઇન માં મદદ કરે છે. બ્લડ સુગરની માત્રામાં ઘટાડો કરે છે, એન્ટિ માઇક્રોબાયલ, વિરોધી મનાવનાર, અલ્સર અટકાવે છે.
પેટનું રક્ષણ અને યકૃત રક્ષણ, હૃદયનું રક્ષણ અને ઉચ્ચ કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડે છે. ચેતા સામે રક્ષણ આપે છે, અને તેમાં એન્ટિ-માઇક્રોબાયલ ગુણધર્મો છે જે શરીરને કેટલાક અન્ય વાયરસથી સુરક્ષિત કરે છે. જે લોકોને સંધિવાની સમસ્યા હોય છે તેમના માટે આયુર્વેદમાં નાગરમોથાનો ઉપયોગ અસરકારક માનવામાં આવે છે. નાગરમોથ માં ટ્રાઇટર્પેનઑઇડ નામનું એક રાસાયણિક સંયોજન છે જે તેને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો આપે છે.
નાગારોમોથ નો અર્ક આલ્ફા-ગ્લુકોસિડેઝ અને આલ્ફા-એમીલેઝ સામે તદ્દન અસરકારક પરિણામો લાવી શકે છે. આ બંને ઉત્સેચકો કાર્બોહાઇડ્રેટ્સના પાચન માટે જરૂરી છે. આ આધારે, નિષ્ણાતો માને છે કે નાગરમોથ રાઇઝોમ અર્ક બ્લડ શુગરનું પ્રમાણ ઘટાડવાની સાથે ડાયાબિટીઝને નિયંત્રણમાં રાખવામાં મદદ કરી શકે છે.
નાગરમોથ વજન વધતું અટકાવે છે. વજન વધતા અટકાવવામાં નગરમોથ નું સેવન ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે. હમણાં સુધી, આ ડ્રગને લગતા પ્રાણીઓ પર વધુ અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો છે, તેથી માણસો પર તેની અસરો વિશે હજી વધુ સંશોધનની જરૂર છે. નગરમોથ ની પ્રજાતિના ઘણા છોડમાં ગુણધર્મો છે જે આપણને કેન્સરથી બચાવી શકે છે. અને ઓક્સિડેટીવ નુકસાનને અટકાવી શકે છે.
કોનેક્સિન સેલ એડહેશન પ્રોટીનને નિયમન કરે છે જે શરીરને યકૃતના કેન્સર સહિતના અન્ય ઘણા પ્રકારના કેન્સરથી સુરક્ષિત રાખે છે. જો કે, આ સંશોધન ઉંદરો પર કરવામાં આવ્યું હતું અને તેમાં હર્બલ દવાના ઘટક તરીકે નાગરમોથ નો સમાવેશ થાય છે. નાગરમોથ કંદના તેલમાં એવા ગુણધર્મો છે જે ઇડ્સ અને એડીઝ એલ્બોપિકટસ મચ્છરના લાર્વાને મારી શકે છે. નાગરમોથ ના છોડને કુદરતી રીતે મચ્છરોની હત્યા કરવામાં અસરકારક ગણી શકાય.
નગરોમોથ નામની દવા વાળ માટે અસરકારક મળી છે. નાગરમોથ ના અર્ક વાળના રોશની વધારવા સાથે વાળના સક્રિય વિકાસમાં મદદ કરે છે. આવી સ્થિતિમાં, આ દવા તેમના માટે ઉપયોગી સાબિત થઈ શકે છે જેમને વાળ ખરવાની સમસ્યા છે તે ઉપચારમાં પણ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
નગરમોથ કંદના અર્ક વધુ અસરકારક પરિણામો આપી શકે છે. તે ડીઇટીટીની તુલનામાં મલેરિયા અને લસિકા ફાઇલેરિયાસિસ જેવા રોગો વહન કરતા મચ્છરોને શ્વાસ બહાર કાઢવામાં અસરકારક સાબિત થઈ શકે છે. ડીઇટીની તુલનામાં, મલેરિયા અને લસિકા ફિલેરિયાસિસ જેવા રોગોના વાહક મચ્છરને દૂર કરવામાં અસરકારક સાબિત થઈ શકે છે. નાગરમોથ ઓર્ગેનોફોસ્ફેટ જેટલી અસરકારક છે અને કીડીઓને વધુ સારી રીતે મારી શકે છે. નાગરમોથ કંદમાંથી નીકળેલા તેલનો ઉપયોગ જંતુઓ મારવા માટે પણ થઈ શકે છે.
નગરમોથ પૂરવણીઓ અને ગેરફાયદા : આયુર્વેદિક દવાઓની યોગ્ય માત્રા લેવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. નગરમોથ વિશે વાત કરતા, તેનો ડોઝ દર્દીની સ્થિતિ અને તેના વજન પર આધારિત છે. આ કારણોસર, કોઈપણ આરોગ્ય સમસ્યા માટે, નગરમોથ લેતા પહેલા આયુર્વેદ અથવા યુનાની ડોક્ટરની સલાહ લો. આ સિવાય જો તમે પહેલાથી જ કોઈ દવા લઈ રહ્યા છો, તો ડોક્ટર પાસેથી એ પણ જાણવાનો પ્રયત્ન કરો કે નાગરમોથ તે દવાઓ પર અસર નહીં કરે.
નગરમોથની કોઈ નોંધપાત્ર આડઅસરો જોવા મળી નથી. જો કે, ધ્યાનમાં રાખો કે બજારમાં વેચાયેલી હર્બલ દવાઓમાં કુદરતી રીતે બનતા પ્લાન્ટ કરતા ફાયટોકેમિકલ્સ વધારે પ્રમાણમાં હોઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, બજારમાં જોવા મળતા નાગરમોથનો ઉપયોગ ફક્ત તબીબી સલાહના આધારે જ કરવો.