ભારત ઉપવાસ અને તહેવારોનો દેશ છે. પ્રાચીન કાળથી ઉપવાસ કરવાની પ્રથા છે. ઉપવાસનું ધાર્મિક મહત્વ છે, તેમ જ તે આપણા સ્વાસ્થ્યને ખૂબ લાભ કરે છે. લોકો દેશના તમામ તહેવારો જેવા કે નવરાત્રી, કરવા ચોથ, રમઝાન વગેરે પર વ્રત રાખીને ભગવાન પ્રત્યેની આરાધના બતાવે છે.
આ ઉપવાસ દ્વારા આપણા શરીરની બધી મુશ્કેલીઓ પણ દૂર થઈ જાય છે. ઉપવાસ ખોરાકને નિયંત્રિત કરીને શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય માં સુધારો કરી શકે છે. આનાથી આયુષ્ય પણ વધે છે અને રોગો થવાનું જોખમ ઘટાડે છે. બધા ડોક્ટરો પણ અઠવાડિયામા એકવાર ઉપવાસ કરવાની ભલામણ પણ કરે છે. પરમેશ્વરની આરાધના માટે કે ધાર્મિક આસ્થા માટે બધા ધર્મોમાં કોઈને કોઈ અલગ રૂપે ઉપવાસનું મહત્વ છે.
મોટાભાગના લોકો ખોરાકને યોગ્ય રીતે ડાયજેસ્ટ ન કરવાની સમસ્યાથી પરેશાન હોય છે. આ સ્થિતિમાં, ઉપવાસ પાચન શક્તિ માટે પણ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે. ઉપવાસ દ્વારા, શરીરની પોતાની ઉપચાર પદ્ધતિઓ યોગ્ય રીતે કાર્ય કરવાનું શરૂ કરે છે. ઉપવાસની આપણી પાચકશક્તિ પર સકારાત્મક અસર પડે છે.
મહિનામાં ઓછામાં ઓછું ત્રણ વખત ઉપવાસ રાખવાથી આપણું પાચન સુધરે છે. ઉપવાસ દરમિયાન આપણા પેટ અને લીવર ને ઘણો આરામ મળે છે. ઉપવાસ મગજની ક્ષમતા વધારવામાં પણ ખૂબ અસરકારક છે. જો તમારી પાસે સારો આહાર છે અને અઠવાડિયામાં એકવાર ઉપવાસ રાખો છો, તો તે તમારી વિચારવાની ક્ષમતા અને યાદશક્તિમાં વધારો કરશે.
આ સિવાય આપણા મગજમાં, બ્રેઇન ડેરિવેટ ન્યુરો ટ્રોફિક ફેક્ટર (બીડીએનએફ) નામનું પ્રોટીન નોંધપાત્ર પ્રમાણમાં વધે છે. આ પ્રોટીન આપણા મગજની કામગીરી ને નિયંત્રિત કરે છે. આ મનને શાંત અને સ્વસ્થ રાખે છે. ઘણી વખત, ખોરાક અથવા વધુ તેલ-મસાલાવાળા ખોરાકને લીધે શરીરમાં ઝેરી પદાર્થો એકઠા થાય છે.
આનાથી માત્ર પેટની સમસ્યા જ નહીં પણ ત્વચાની સમસ્યાઓ જેવી બીજી ઘણી સમસ્યાઓ પણ થાય છે. આવી સ્થિતિમાં, શરીરમાંથી આ ઝેરી તત્વોને દૂર કરવા જરૂરી છે. આ સ્થિતિમાં, જો ઉપવાસ, જેમાં ફૂડ જ્યુસ, લસ્સી અને છાશ જેવા ખાદ્ય પદાર્થોનો સમાવેશ થાય છે, તો શરીરને બરાબર ડિટોક્સ કરી શકે છે, જે ત્વચાની સમસ્યાથી પણ રાહત આપી શકે છે.
જે લોકો અઠવાડિયા કે પંદર દિવસમાં એક વખત ઉપવાસ કરે છે, તેમની રોગ પ્રતિકારક શક્તિ ઘણી વધુ હોય છે. ઉપવાસ શરીરને ડિટોક્સિફાઇડ કરવામાં મદદ કરી શકે છે જ્યારે શરીર ડિટોક્સિફાઇ થાય છે, ત્યારે શરીરમાં હાજર ઝેર બહાર આવશે, જે ત્વચાને નવી ગ્લો આપશે અને ત્વચા સુંદર દેખાશે. આ ઉપરાંત, ઉપવાસ દરમિયાન ફળો અને શુદ્ધ-કુદરતી પીણા નો વપરાશ ત્વચાના સ્વાસ્થ્યમાં ફાયદાકારક ભૂમિકા ભજવી શકે છે.
ઉપવાસ હાઈ બ્લડ પ્રેશરની સમસ્યાઓથી મોટી હદ સુધી રાહત લાવી શકે છે. તૂટક તૂટક ઉપવાસ(જે સામાન્ય રીતે 16 કલાક ઉપવાસ અને 8 કલાક ખાવાની ભલામણ કરે છે) આ સમસ્યામાં ખૂબ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે. આ ઉપવાસથી ઘણી શારીરિક સમસ્યાથી રાહત મળી શકે છે, તેમાંથી હાઈ બ્લડ પ્રેશર પણ એક છે. આને યોગ્ય રીતે કરવાથી હાયપરટેન્શન ની સમસ્યા ઘણી હદ સુધી ઓછી થઈ શકે છે અને વ્યક્તિનું બ્લડ પ્રેશર કંટ્રોલ થઈ શકે છે.
કોલેસ્ટ્રોલ પણ કેટલીકવાર ચિંતાનું કારણ બની જાય છે. તેના વધવાથી હૃદયની સમસ્યા અને આરોગ્ય સંબંધિત અન્ય સમસ્યાઓ પણ થઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, કોલેસ્ટ્રોલ ઉપવાસ દ્વારા નિયંત્રિત કરી શકાય છે. કોઈ ધાર્મિક પ્રસંગ હોય ત્યારે જ ઉપવાસ કરવો જરૂરી નથી. આંતરિક ગંદકી ને સાફ કરવા અને પાચનમાં સુધારો કરવા માટે તમે કોઈપણ સમયે ઉપવાસ કરી શકો છો.