તબીબી ભાષામાં, લોહીમાં કોલેસ્ટ્રોલની માત્રા સામાન્ય માત્રા કરતા વધારે હોય છે તેને ‘હાઇપરકોલેસ્ટ્રોલિનિયા’ કહેવામાં આવે છે. તે મુખ્યત્વે પાચક સંબધીત સમસ્યા છે, જે બહારનું ખાવા પીવાથી અથવા ઘી-તેલના વધુ પડતા ઉપયોગથી ઉત્પન્ન થાય છે. કોલેસ્ટરોલ વધારવાના કેટલાક અન્ય કારણોમાં અનિયમિતતા, ધૂમ્રપાન, આલ્કોહોલનું સેવન કરવું વગેરે છે.
આજકાલ માનસિક તાણ પણ કોલેસ્ટ્રોલ વધવાનું એક મુખ્ય કારણ માનવામાં આવે છે. આ હૃદયની ધમનીઓના રોગોનું મુખ્ય કારણ છે. જે વ્યક્તિના લોહીમાં કોલેસ્ટરોલનું સ્તર સામાન્ય કરતા વધારે હોય છે તેને હાર્ટ એટેક અને હાઈ બ્લડ પ્રેશર થવાની સંભાવના વધારે હોય છે.
કોલેસ્ટરોલ પીળો રંગનો હોય છે. તે એક ચીકણો પદાર્થ છે અને તેમાં પાચક રસ, પિત્ત,ચરબીયુક્ત ક્લેડીંગ હોય છે, અને સેક્સ હોર્મોન્સનું એક મુખ્ય ઘટક છે જેને એસ્ટ્રોજન અને ઈન્ટ્રોજન કહેવામાં આવે છે. તે શરીરમાં ચરબીનું વહન, રોગોથી બચાવવા માટે શક્તિ પ્રદાન કરવા, લાલ રક્તકણોનું રક્ષણ કરવા અને શરીરના સ્નાયુઓને સુરક્ષિત રાખવા જેવા અનેક કાર્યો કરે છે.
શરીરમાં જે કંઇ પણ કોલેસ્ટરોલ જોવા મળે છે તે યકૃતમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેમ છતાં તેમાંથી 20 થી 30 ટકા સામાન્ય રીતે આપણે જે ખાઈએ છીએ તેમાંથી આવે છે. કેટલાક કોલેસ્ટરોલ આંતરડામાં રહેલા પિત્તમાંથી પણ પસાર થાય છે અને ફૂડ કોલેસ્ટરોલ સાથે જોડાય છે. શરીરમાં સેવન કરેલા અથવા વપરાશમાં લેવામાં આવતા કુલ કોલેસ્ટરોલના આશરે 40 થી 50 ટકા ભાગ શોષાય છે અથવા તેનું સેવન કરે છે.
હૃદય રોગોનું જોખમ ઘટાડવા માટે ઘનતાવાળા લિપોપ્રોટીનનું પ્રમાણ પણ વધવું જોઈએ. આ ખોરાકમાં સુધારો કરીને અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર કરીને પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. સૌથી મહત્વપૂર્ણ ભાગ એ ખોરાક છે. સૌ પ્રથમ, કોલેસ્ટરોલ અને સંતૃપ્ત સરળતાથી સમૃદ્ધ ખોરાક, જે લોહીમાં એલડીએલનું પ્રમાણ વધારે છે, તે ઓછામાં ઓછું આપવું જોઈએ.
લોહીમાં કોલેસ્ટરોનું પ્રમાણ કાબૂમાં રાખવા ખાટા પદાર્થો જેવા કે લીંબુ, આમળા, કાચી કેરી, દહીં, છાસ, ફાલસા, આમલી, ખાટી દ્રાક્ષ વગેરેનું સેવન લાભદાયી છે. જે લોકોના લોહીમાં કોલેસ્ટરોલ વધારે છે, તેઓએ દરરોજ ઓછામાં ઓછું આઠ-દસ ગ્લાસ પાણી પીવું જોઈએ; કારણ કે વધારે માત્રામાં પાણી પીવાથી ત્વચા અને કિડનીની વધુ પડતી ચરબી તોડવાની પ્રવૃત્તિ મજબૂત બને છે. બદલામાં, વધારાનું કોલેસ્ટ્રોલ શરીરમાંથી દૂર થાય છે.
સવારે જમ્યા પહેલા દૂધીનો રસ પીવાથી પણ કોલેસ્ટ્રોલ ઘટશે. દુધીના જ્યુસ બનાવતી વખતે તેની અંદર ત્રણથી ચાર પાન ફૂદીનાના તેમજ ત્રણથી ચાર પાન તુલસીનાં નાખવાથી ફાયદો જોવા મળશે. તેમજ ખાવામાં સોયાબીન તેલનો ઉપયોગ કરવો. પિસ્તા ખાવાથી ખરાબ કોલેસ્ટ્રોલનુ સ્તર ઘટી જાય છે. અખરોટ દ્વારા દિલની બીમારીથી બચી શકાય છે.
પિસ્તા,અખરોટ અને બદામમાં રહેલ ઓમેગા-3 ફૈટી એસિડ અને એન્ટીઓક્સીડેન્ટ્સ વસાયુક્ત ભોજનમાં રહેલ સેચુરેટેડ ફેટ દ્વારા આર્ટીઝન થનાર નુકશાન ની ભરપાઈ કરી શકાય છે. કોથમીરને પાણીમાં ઉકાળીને અને રોજ પીવાથી લોહીમાં કોલેસ્ટરોલનું પ્રમાણ પણ ઓછું થાય છે. તે એક મૂત્રવર્ધક પદાર્થ છે અને કિડનીને શક્તિ પ્રદાન કરે છે. આ માટે ધાણાના સૂકા દાણાને પાણીમાં ઉકાળો, તેને ગાળી લો અને પીવો.
રેસાવાળો ખોરાક લો જેથી કરીને તેમાંના રેસા (Fiber) કોલેસ્ટ્રોલ સાથે જોડાઇને તેનું પ્રમાણ ઘટાડે છે. લીલાં શાકભાજી જેવા કે ગવાર, મેથી, પાલક, કોબી, તાંદળજો વગેરે રેસાયુક્ત ખોરાક, આ ઉપરાંત થૂલું, કુશકી, ભૂંસુ જેવા ધાન્ય પણ કોલેસ્ટ્રોલ ઘટાડે છે. સવારે ખાલી પેટે લસણની બે કળી ખાવી જોઈએ. કારણ કે તેમાં સલ્ફર યુક્ત એન્ટીઓક્સીડેન્ટ ની માત્રા વધારે હોય છે. સવારે પાણી પીવાથી તેમજ પલાળેલા સૂકા ધાણા ખાવાથી કોલેસ્ટ્રોલ ઓછું થશે.