જો કોઈ જંતુ કરડ્યું હોય તો પ્રથમ વસ્તુ એ છે કે ઝેરને બેઅસર બનાવવાનો પ્રયાસ કરવો અને તેના ઓછામાં ઓછા ભાગને ઘાથી દૂર કરવો. જ્યારે મધમાખી ડંખ કરે છે, ત્યારે જલદીથી ઘામાંથી ડંખને કાઢી નાખવું જરૂરી છે (કારણ કે ઝેર સાથેની કોથળાની સ્નાયુઓ લાંબા સમય સુધી સંકુચિત રહે છે, ધીમે ધીમે ઘામાં વધુને વધુ ઝેર દાખલ કરે છે).
ઝેરને બહાર કાઢી તેને ખેંચવાનો પ્રયાસ કરવાની જરૂર છે, અને સાબુવાળા પાણીથી ઘા ધોવા જોઈએ. જો ડંખ ત્વચામાં ખૂબ જ જડિત હોય, તો તેને આલ્કોહોલથી ધોવાઈ રહેલી સોય અથવા આગ ઉપર ગરમ કરીને ખેંચી શકાય છે.
જ્યારે ભમરી દ્વારા કરડવામાં આવે છે, ત્યારે તમારે ડંખની તલાશ લેવી જોઈએ નહીં – આ જંતુઓ, મધમાખીઓથી વિપરીત, ચામડીમાં પોતાનો ડંખ છોડતા નથી (અને, માર્ગ દ્વારા, વારંવાર ડંખવામાં આવે છે). તમે ઘામાંથી કેટલાક ઝેરને ખેંચવાનો પ્રયાસ કરી શકો છો, પછી તેના પર સફરજનનો ટુકડો મૂકી શકો છો અથવા તેને સરકોથી ધોઈ શકો છો. ખાંડ અથવા પેશાબ પણ સારી રીતે કાર્ય કરે છે.
ઝેરી વીછીના ડંખ માટે પ્રથમ સહાય ફક્ત લુપ્ત મેચ સાથે ઘાને શાંત પાડવામાં આવી શકે છે. જ્યારે ઉચ્ચ તાપમાન સામે આવે છે ત્યારે તેમનું ઝેર ઝડપથી વધી જાય છે. આ પદ્ધતિ ડંખ પછી ફક્ત થોડી મિનિટો દરમિયાન જ મદદ કરશે.વીંછીના ડંખ ઉપર કાંદો કાપી બાંધવાથી વીંછીનું ઝેર ઉતરે છે.વીંછી કરડ્યો હોય તો સુંઠને પાણીમાં ઘસી સુંઘવાથી વીંછીનું ઝેર ઉતરે છે.
વીંછી કરડ્યો હોય તો ફુદીનાનો રસ પીવાથી કે ફુદીના પાન ખાવાથી ઝેર ઉતરે છે.વીંછીના ડંખવાળો ભાગ મીઠાના પાણીથી વારંવાર ધોવાથી તથા સહેજ મીઠું નાખેલા પાણીના ટીપાં બંને આંખોમાં નાખવાથી વીંછીનું ઝેર ઉતરે છે.
તાંજળિયાનો રસ સાકર સાથે પીવાથી વીંછીનું ઝેર ઉતરે છે.આમલીનો ચીંચોડો સફેદ થાય ત્યાં સુધી પાણીમાં ઘસી એ સફેદ થયેલો ચીંચોડો વીંછીના ડંખ ઉપર ચોટાડવાથી ઝેર શોષી લે છે અને પોતાની મેળે ખરી પડે છે અને વીંછીનું ઝેર ઉતરે છે.
જંતુના કરડવા માટે પ્રથમ સહાયમાં ખાસ એન્ટીહિસ્ટામાઇન્સ (એલર્જી માટે) નો ઉપયોગ શામેલ છે. તેમને ત્યારે જ લેવાની જરૂર છે જ્યારે શરીર પર વ્યાપક એડીમા અથવા ફોલ્લીઓ દેખાય છે, લસિકા ગાંઠો વિસ્તૃત થાય છે, હૃદય દર વધે છે અને શ્વાસની તકલીફ દેખાય છે.
કોઈ પણ સંજોગોમાં, ઘામાંથી ઝેરને ચૂસવું એ સાર્વત્રિક ક્રિયા છે. જો કોઈ અજાણ્યા જંતુએ ડંખ માર્યો હોય, તો પણ તે સુરક્ષિત રીતે થઈ શકે છે – મૌખિક પોલાણમાં, ઝેર જાતે કામ કરશે નહીં (જો ત્યાં કોઈ ઘા, ખંજવાળ અથવા ઘા નથી). પ્રક્રિયાના અંતમાં સતત લાળને કાપીને તમારા મોંને પાણીથી સંપૂર્ણપણે કોગળા કરવું તે માત્ર મહત્વપૂર્ણ છે.
જો ડંખવાળી સાઇટ શક્ય તેટલી વહેલી તકે આલ્કોહોલથી લુબ્રિકેટ કરવામાં આવે, તો પરિણામો સામાન્ય રીતે ઓછા ઉચ્ચારવામાં આવે છે.જો કોઈ જંતુએ ડંખ માર્યો હોય, તો કોઈ પણ સંજોગોમાં તમારે આંગળીઓથી ઘામાંથી ઝેર કાઢવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ નહીં: આ ફક્ત લોહીના પ્રવાહમાં વધારો કરશે અને ત્વચાની નીચે ઝેરનો ઝડપથી પ્રસાર કરશે.
વાંદરો કરડ્યો હોય તો ઘા ઉપર કાંદો અને મીઠું પીસીને ચોપડવાથી આરામ થાય છે.કાનખજુરો કાનમાં ગયો હોય તો સાકરનું પાણી કરી કાનમાં નાખવાથી કાનખજુરો નીકળી જશે અને આરામ થશે.
મધમાખીના ડંખ ઉપર મીઠું ચોપડવાથી પીડા મટે છે.મધમાખીના ડંખ ઉપર સુવા ને સિંધવ મીઠું પાણી સાથે વાટી લગાવવાથી ફાયદો થાય છે.મધમાખીના ડંખ ઉપર મધ ચોપડવાથી અને મધ પીવાથી પીડા મટે છે.
ભમરીના ડંખ ઉપર કાંદાનો રસ ચોપડવાથી ફાયદો થાય છે.કાનખજુરાના ડંખ ઉપર ગોળ બાળીને લગાવવાથી દર્દ દૂર થાય છે.કાનખજુરાના ડંખ ઉપર કાંદો અને લસણ વાટીને ચોપડવાથી ઝેર ઉતરી જાય છે.
સાપ કે વીંછી કરડ્યો હોય તો તેના ડંખ ઉપર લસણ વાટીને ચોપડવાથી અને લસણનો બે ચમચી જેટલો રસ મધમાં મેળવીને ચાટવાથી તરત રાહત થાય છે અને ઝેર ઉતરે છે.
કોઈપણ ઝેરી જીવજંતુ કરડ્યું હોય તો તરત જ તુલસીના પાનને પીસીને તે ડંખ ઉપર મસળવાથી ઝેરની અસર નાબુદ થાય છે.કોઈપણ ઝેરી જીવજંતુના ડંખ ઉપર મીઠા લીમડાના પાન વાટીને ચોપડવાથી ડંખની પીડા અને સોજો ઉતરે છે અને ઝેરની અસર નાબુદ થાય છે.
સાપ કરડે ત્યારે દસથી વીસ તોલા ચોખ્ખું ઘી પીવું પછી પંદર મિનિટ પછી નવશેકું પાણી પી શકાય એટલું પીવાથી ઉલ્ટી થઈને ઝેર બહાર નીકળી જશે.કોઈપણ જીવજંતુના ડંખ ઉપર હળદર ઘસીને સહેજ ગરમ કરી ચોપડવાથી પીડા મટે છે.
મચ્છરોના કે કીડી-મકોડાના ડંખ ઉપર લીંબુનો રસ ચોપડવાથી પીડા મટે છે.કીડી-મકોડાના ડંખ ઉપર લસણનો રસ લગાડવાથી પીડા મટે છે.ગરોળી કરડે તો સરસિયું તેલ અને રાખ મેળવીને ચોપડવાથી ઝેર દૂર થાય છે.મચ્છરના ડંખ ઉપર ચુનો લગાડવાથી પીડા મટે છે.-ઉંદર કરડ્યો હોય તો ખોરૂ કોપરુ મૂળાના રસમાં ઘસી ચોપડવાથી પીડા મટે છે.