બાવચીના બીજ ત્રાંસા, સપાટ અને કાળા રંગના હોય છે. તેના બીજ કડવા સ્વાદ અને અપ્રિય ગંધ સાથે કિડની આકારના હોય છે. બાવચીના છોડના પાંદડાઓ મ્યુક્રોનેટના સ્તર સાથે નાના અને ગોળાકાર હોય છે. બાવચીના છોડના ફૂલો પીળા અને જાંબુડિયા વાદળી હોય છે.
બાવચી ત્વચા પર ફોલ્લીઓ, ત્વચા પર ચેપ અને એલર્જી જેવા ત્વચા રોગોની સારવાર માટે લાંબા સમયથી આયુર્વેદિક અને ચાઇનીઝ દવાઓમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. તે ભારતના સપાટ પ્રદેશોમાં ઉગાડવામાં આવે છે. આજના લેખમાં, અમે તેના ફાયદાઓ વિશે માહિતી આપવા જઈ રહ્યા છીએ.
તો ચાલો આપણે હવે જાણીએ બાવચીના ફાયદાઓ વિશે. શરીર ઉપર કોઈ પણ પ્રકારની ખરજ, ચામડીના રોગ, ધાધર, સફેદ ડાઘ વગેરે ઉપર બાવચી ઉત્તમ ઔષધ છે. તેને પાણીમાં વાટી ચટણી જેવું બનાવી શરીર પર ચોળવું અને પછી સ્નાન કરવાથી થોડાક દિવસમાં સારું થાય છે.
ચારભાગ બાવચીના બીજ અને તબકિયા હરતાલ એક ભાગ, બંનેનું ચૂરણ બનાવી ગૌમૂત્રમાં ઘૂંટીને સફેદ ડાઘ પર લગાડવાથી સફેદ ડાઘ મટી જાય છે. બાવચી ને સાદા વિનેગરમાં પીસી સફેદ ડાઘ પર લગાવવાથી ડાઘમાં લાભ થાય છે.
બાવચી સુગંધી છે તેથી જૂ, લીખ વગેરે માથાના વાળમાં થતી જીવાત મારે છે એટલું જ નહિ તેનાથી માથાના વાળ વધે છે. વાળની સમસ્યાઓ દૂર કરવા માટે બાવચીનો ઉપયોગ સારો માનવામાં આવે છે. તે વાળને મજબૂત અને ચળકતા બનાવવામાં મદદ કરે છે.
વાળની શક્તિ અને ચમક મેળવવા માટે બાવચી ખૂબ મદદગાર છે. તે એક ઉત્તમ વાળ રક્ષક છે અને તેથી વાળ ખરવા, ટાલ પડવી આ બધી સમસ્યાની સારવારમાં ઉપયોગ થાય છે. તે વાળના રંગ અને ગુણવત્તામાં પણ સુધારો કરે છે. માનવ આરોગ્યની મોટાભાગની સમસ્યાઓ હાઈ બ્લડ પ્રેકશરને કારણે થાય છે. લોહીને સાફ કરવા માટે બાવચીનો ઉપયોગ ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. બાવચી એ કુદરતી રક્ત શુદ્ધિકરણ છે જે અશુદ્ધિઓને દૂર કરીને રક્તને શુદ્ધ કરે છે.
બાવચીનો ઉપયોગ શ્વસનની સમસ્યાઓથી બચવા માટે ફાયદાકારક છે. તે શરદી, દમ, નેફ્રીટીસ, ડિસપ્નીઆ, બ્રોન્કાઇટિસ અને શ્વસન સંબંધી અન્ય રોગોમાં અસરકારક છે. બાવચી ચેપ દરમિયાન થતી બળતરા અને શ્વસનની પીડા ઘટાડવામાં મદદગાર છે.
કેન્સર એ આરોગ્યની ગંભીર સમસ્યા છે તેની સારવાર માટે બાવચી નો ઉપયોગ થઈ શકે છે. બાવચીના બીજમાં કેન્સર વિરોધી ગુણધર્મો છે. બાવાચીમાં સોરીલિફોલીનિન અને કોરિલિફોલિનિન શામેલ છે. આ ઘટકો ફેફસાના કેન્સરના કોષોના વિકાસને અટકાવે છે.
બાવચી રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવવામાં અને અન્ય રોગોથી બચાવવામાં મદદ કરે છે. પ્રાચીન કાળથી બાવચી વિવિધ દવાઓના ઉત્પાદનમાં મોટા પ્રમાણમાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. પરંતુ બાવચીના તેલનો ઉપયોગ જાતીય નબળાઇને દૂર કરવા માટે પણ થઈ શકે છે.
બાવચી ફળનો ઉપયોગ એનિમિયા અને રક્તસ્રાવના અન્ય રોગોને મટાડવામાં અસરકારક છે. તેમાં રહેલા પોષક તત્વો અને ખનિજો અનિયંત્રિત રક્તસ્રાવ અટકાવવામાં મદદગાર છે. આ સિવાય બાવચીનો ઉપયોગ સ્ત્રીઓમાં માસિક સ્રાવના વિકાર, વંધ્યત્વ અને ગર્ભાશયના રક્તસ્રાવને દૂર કરવામાં પણ મદદગાર છે.
દાંતની સમસ્યાઓના ઉપચાર માટે બાવચી એક અસરકારક દવા છે. દાંતનો સડો, પીડા અને પાયરોરિયા જેવી દંત સમસ્યાઓ માટે બાવચી પાવડર એક ઉત્તમ ઉપાય છે. દાંતના સડાને રોકવામાં તે મદદગાર છે. ત્વચાની સમસ્યાઓથી બચવા માટે બાવચીનો છોડ ખૂબ ફાયદાકારક છે. બાવચી છોડ ખાસ કરીને રક્તપિત્તની સારવારમાં મદદ કરે છે. રક્તપિત્તની સારવાર માટે બાવચી ના બીજ નો ઉપયોગ આંતરિક અને બાહ્યરૂપે થાય છે.
હવે આપણે બાવચીના ફાયદાઓની સાથે તેના ગેરફાયદાઓ પણ જાણીએ. જો બાવચીનું વધારે પ્રમાણમાં સેવન કરો તો તમને મોંમાં અથવા ત્વચા પર બળતરા થવાની અનુભૂતિ થઈ શકે છે. જો તેનો ઉપયોગ શુદ્ધિકરણ પ્રક્રિયા વિના કરવામાં આવે તો બાવચીની ઘણી આડઅસર થઈ શકે છે. તેનાથી કેટલાક લોકોને ઉલટી અને ઉબકા થઈ શકે છે. તે બાળકો માટે પણ મોટી આડઅસર કરી શકે છે.
બાવચીના બીજ જો એકલા અને ખોટી માત્રામાં પીવામાં આવે તો તે તમને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. ખાસ કરીને સંવેદનશીલ ત્વચાવાળા લોકો માટે, તે ફોલ્લાઓનું કારણ બની શકે છે. તેથી ત્વચાના રોગોના કિસ્સામાં તેનો નિયમિત ઉપયોગ કરવો જોઈએ નહીં. યકૃતના રોગોવાળા લોકોને બાવચીના બીજનો પાવડર પીવો જોઈએ નહીં. કારણ કે તેના સેવનથી હેપેટાઇટિસ થાઈ છે.