સ્ફેરિન્થસ ઈંડિકસ હિન્દીમાં ગોરખમુંડી અથવા મુંડી તરીકે ઓળખાય છે. તે સૂકા ડાંગરનાં ખેતરોમાં જોવા મળે છે. આ ઔષધિ ફેબ્રુઆરી અને જૂન વચ્ચે ખાલી ડાંગરના ખેતરોમાં ભારતમાં સરળતાથી મળી શકે છે. આ ઔષધિ વિવિધ ફાયદાઓ આયુર્વેદમાં વર્ણવવામાં આવ્યા છે. તેમના કહેવા મુજબ, ઉન્માદ, ક્ષય ગ્રંથીઓ, અપચો, શ્વાસનળીનો સોજો, બરોળ રોગ, એનિમિયા, ગર્ભાશય અને યોનિમાર્ગમાં દુ:ખાવો, હરસ, અસ્થમા, લ્યુકોડર્મા, મરડો, ઉલ્ટી , ગળામાં દુ:ખાવો, અડધા માથાનો દુ:ખાવો વગેરે માટે વપરાય છે.
યુનાની દવા પ્રણાલીમાં, ગોરખમુંડીનો ઉપયોગ ટોનિક, રેચક, ઇમેનગોગ તરીકે કરવામાં આવે છે જે માસિક સ્રાવ માટે ઉપયોગ થાય છે. તે ભૂખ વધારવા, લોહી વધારવા, બળતરા ઘટાડવા, મગજને ઠંડુ કરવા અને આંખની રોશની વધારવા માટે એક દવા માનવામાં આવે છે. ગોરખમુંડીના ત્રણ થી ચાર તાજા ફૂલો લો અને બે ચમચી તલના તેલમાં ડૂબાવો. તેના નિયમિત સેવનથી તમારી દૃષ્ટિ સુધારવામાં અને આંખોની લાલાશ દૂર થાય છે.
યોનિમાર્ગના રોગો અને ગર્ભાશયના રોગો જેવા કે પથરી અને પિત્તરોગને દૂર કરવામાં ગોરખમુંડી ખૂબ ફાયદાકારક છે. પિત્તાશયમાં પથરી હોવું ખૂબ પીડાદાયક છે. જેના કારણે તેની પાચક શક્તિના આરોગ્ય પર સૌથી વધુ અસર પડે છે. રક્તપિત્ત માટે ગોરખમુંડી ના પાવડરનું સેવન ખૂબ ફાયદાકારક છે. ગોરખમુંડી પાવડર અને લીમડાનો છાલ ના પાવડરનું સેવન પણ ખૂબ ફાયદાકારક છે. રક્તપિત્ત માટે ગોરખમુંડીનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરવો : ગોરખમુંડી પાવડર અને લીમડાની છાલ મેળવીને ઉકાળો તૈયાર કરો. જ્યારે ઉકાળો તૈયાર થાય ત્યારે આ ઉકાળો સવારે અને સાંજે લેવો.
ગોરખમુંડીના પાવડરનું સેવન ગોનોરીઆ અને મેટાલિક રોગને લગતી વિકારો માટે ખૂબ ફાયદાકારક છે. ગોરખમુંડીના સેવનથી યોનિમાર્ગમાં દુખાવો, ખંજવાળ મટે છે. સામગ્રી:ગોરખમુંડી બીજ,ખાંડ,પાણી. ગોરખમુંડી ના દાણા સારી રીતે પીસી લો હવે આ પાઉડરમાં સમાન પ્રમાણમાં ખાંડ મિક્સ કરી લો.ઠંડા પાણી સાથે દિવસમાં એકવાર લો.
ગોરખમુંડી મૂળ અને પાંદડાઓના સેવનથી જાતીય શક્તિ વધારવામાં મદદ મળી શકે છે. આ ઔષધિનું નિયમિત સેવન કરવાથી તમારા સેક્સ પાવરને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે. નીચે તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે થાય છે.
સામગ્રી:
ગોરખમુંડી ના મૂળ નો પાવડર, ગોરખમુંડી ના પાન જાતીય શક્તિ વધારવા માટે, તમે ગોરખમુંડીના પાનનો ઉપયોગ કરી શકો છો. આ સિવાય ગોરખમુંડીના મૂળનો પાવડર રાત્રે ગાયના દૂધ સાથે ખાઓ. આ ઉપાય તમારી જાતીય શક્તિ વધારવામાં મદદ કરશે. ગોરખમુંડીનું સેવન હરસ માં ફાયદાકારક છે. આ થોડા અઠવાડિયામાં હરસથી રાહત આપી શકે છે.
સામગ્રી:
ગોરખમુંડી દાંડી અને મૂળનો પાવડર, મધ અથવા છાશ. ગોરખમુંડી ના મૂળ અને દાંડીને સારી રીતે સૂકવી લો અને પાવડર તૈયાર કરો. મધ અથવા છાશ સાથે નિયમિત એક ચમચી પાવડર પીવો, આના સેવનથી ટૂંક સમયમાં હરસ માં રાહત મળશે. આંતરડાની કૃમિને દૂર કરવા અને બહાર કાઢવા માટે તમે ગોરખમુંડી નો ઉપયોગ કરી શકો છો. આ સિવાય પેટના કીડા દૂર કરવામાં પણ મદદગાર છે. સામગ્રી – ગોરખમુંડીના મૂળ.
પેટ અને આંતરડાની કૃમિને દૂર કરવા માટે, દિવસમાં એક વખત અડધો ચમચી પાવડર લેવો. આ પાવડરનો ઉપયોગ પેટ અને આંતરડાની કીડાઓને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. ગોરખમુંડી નું સેવન કરવાથી શ્વાસની દુર્ગંધ દૂર થાય છે. સામગ્રી: ગોરખમુંડી, સરકો, સરકોમાં ગોરખમુંડી પાવડર સારી રીતે મિક્સ કરો. હવે આ મિશ્રણનો એક ચપટી સવારે અને સાંજે એક ચપટી લેવું.
ભારતમાં ગોરખમુંડી ગરમ પ્રદેશોની ભેજવાળી જમીન, ખેતરો તથા સુકાયેલા જળાશયોના સ્થાને જોવા મળે છે. તેના એક વર્ષાયુ અને અનેક શાખાવાળા છોડ શરદ ઋતુમાં ઊગી નીકળે છે. આયુર્વેદ પ્રમાણે ગોરખમુંડી કડવી અને તીખી, ગરમ, પચવામાં હળવી, ત્રિદોષશામક, ભૂખ લગાડનાર, પાચક, યકૃત ઉત્તેજક, ચેતાતંતુઓને બળ આપનાર, રક્ત શુદ્ધિકર, રસાયન અને પરસેવો લાવનાર છે
તે કફ, પિત્ત, વાયુ, આમ, મેદ, વાઇ, દમ, વાતરક્ત, ત્વચાના રોગો, આધાશીશી તથા ઝાડા-ઊલટીનો નાશ કરે છે.ગોરખમુંડી વાતરક્ત એટલે કે ગાઉટ રોગનું પણ ઉત્તમ ઔષધ છે. આ રોગમાં ગોરખમુંડીનું અડધી ચમચી જેટલું ચૂર્ણ એક ચમચી મધ અને અડધી ચમચી ઘી સાથે મિશ્ર કરી સવાર-સાંજ બે વખત લેવું. ઉપર ગળોનો ઉકાળો પીવો. વાતરક્તનો આ અક્સીર ઉપચાર છે.
સૂર્યાવર્ત રોગ જેને આધુનિક ચિકિત્સામાં સાઇનસનો સોજો કહે છે તેમાં ગોરખમુંડી ઉત્તમ પરિણામ આપે છે. સાઇનસની તકલીફમાં ગોરખમુંડીના રસમાં સહેજ મરીનું ચૂર્ણ ઉમેરી, એક ચમચી જેટલો રસ દિવસમાં ત્રણ વાર પીવો. આ ઉપચારથી થોડા દિવસમાં સાઇનસનો સોજો, દુખાવો વગેરે મટે છે.
ઘણાં લોકો એવું માનતા હોય છે કે કૃમિ-કરમિયા માત્ર નાનાં બાળકોને જ થતાં હોય છે. જે એક ભ્રમ છે. કૃમિ નાના-મોટા બધાને થઇ શકે છે. નાના-મોટા ગમે તેને કૃમિ થયા હોય તો ગોરખમુંડીનું એક ગ્રામ ચૂર્ણ સવાર-સાંજ પાણી સાથે આપવું. આ ઉપચારથી બધા પ્રકારનાં કૃમિ દૂર થાય છે.