બ્રાહ્મી એ ભારતની પ્રાચીન ઔષધિ છે. તે તેના ઔષધીય ગુણધર્મો માટે જાણીતું છે. આયુર્વેદિક ઉપચારમાં બ્રાહ્મીને મેડિઓકેમિસ્ટ્રીનું નામ આપવામાં આવ્યું છે. તણાવ ઘટાડનારા તત્વ તરીકે બ્રાહ્મીએ ઘણી લોકપ્રિયતા મેળવી છે. છેલ્લા 3000 વર્ષથી બ્રાહ્મી ભારતીય પરંપરાગત દવાઓમાં વપરાય છે.
ભારતના પ્રાચીન ગ્રંથો ચરક સંહિતા અને સુશ્રુત સંહિતામાં પણ આ ઔષધિનો ઉલ્લેખ છે. બ્રાહ્મીનો છોડ રસદાર છે. તે જમીન પર ફેલાયેલું છે અને તેમાં વધારે પાણી સંગ્રહ કરવાની ક્ષમતા છે. બ્રાહ્મીના ફૂલો સફેદ, ગુલાબી અને વાદળી છે. બ્રાહ્મી આપના શરીને ઘણા લેબ થાય છે.
હવે અમે તમને જણાવીશું કે બ્રાહ્મીથી આપના આરોગ્યને કયા કયા ફાયદાઓ થાય છે. અપસ્માર, ફેફરું, આકડી આ બધા રોગ બ્રાહ્મીથી સારાં થાય છે. આંકડી ઉપર તો બ્રાહ્મી ખૂબ ગુણકારી છે. બ્રાહ્મીનાં લીલાં પાન લાવી તેનો રસ કાઢવો. એક વર્ષની અંદરના બાળકને ૧ ગ્રામ રસ અનેઅને કુલંજનના ત્રણ ગ્રામ રસ સવારે અને સાંજે એમ બે વખત પીવડાવવા.
બાળકના મસ્તક પર તેનો રસ ૧૦ ગ્રામ અને અને ૪૦ ગ્રામ તલનું તેલ મેળવી બાળકને ઊભું કરી ચોપડવું અથવા ઘસવું જેથી આંકડી મટે છે. મોટા માણસને ૧૦ ગ્રામ બ્રાહ્મીનો રસ, ૨ ગ્રામ કુલંજનનું ચૂર્ણ, ૩ ગ્રામ મધ નાખી આપવાથી માથાના રોગો સારા થાય છે.
બ્રાહ્મીમાં યાદશક્તિ, સાંદ્રતા અને મનને ઉત્તેજીત કરવાની ક્ષમતા છે. યાદશક્તિ વધારવા માટે બ્રાહ્મી લાંબા સમયથી આયુર્વેદિક દવામાં વપરાય છે. બ્રાહ્મીનો લાંબા સમય સુધી ઉપયોગ કરવાથી યુવાન અને વૃદ્ધ લોકોમાં યાદશક્તિ વધે છે અને મનને તીક્ષ્ણ કરવામાં મદદ મળે છે. બ્રાહ્મીના રસનું એકસરખા ત્રણ મહિના સેવન કરવાથી વાયુવિકાર બંધ થાય છે. આ માટે બ્રાહ્મીનો ઉપયોગ ઘણાદિવસો સુધી કરવો જોઈએ.
જો લીલી બ્રાહ્મી ન મળે તો સૂકવેલી બ્રાહ્મી લઈ તેનું ચૂર્ણ કરી વાપરવું. તેનાથી પણ લાભ થાય છે. બ્રાહ્મીનો રસ સારી રીતે કાઢી તેમાં તેનાથી સોળમો ભાગ વજ અને કુલંજન લઈ તે સારી રીતે વાટી ઘી માં નાખવું અને ધીમા તાપ ઉપર મૂકવું જ્યારે ફક્ત ઘી બાકી રહે ત્યારે ઉતારી લેવું અને ગાળી લઈ તે બ્રાહ્મીના રસની જગ્યાએ ઉપયોગમાં લેવું.
જ્યારે બ્રાહ્મીને ચા માં અથવા સામાન્ય પાંદડા તરીકે ચાવવામાં આવે છે, ત્યારે તે તમારા શ્વસન સ્વાસ્થ્યને ગંભીરતાથી વધારી શકે છે. તેનો ઉપયોગ શ્વાસનળીનો સોજો, કફ અને સાઇનસ અવરોધ માટે થાય છે. બ્રાહ્મી ગળા અને શ્વાસની વધારાની કફ અને લાળને દૂર કરે છે અને બળતરા દૂર કરે છે
બ્રાહ્મીનો રસ જેટલો હોય તેટલું જ તલનું તેલ અને તેનાથી સોળમો ભાગ વજ અને કુલંજન નાખી ધીમા તાપ ઉપર મૂકી જયારે ફક્ત તેલ જ બાકી રહે ત્યારે ઉતારી લેવું. ઠંડું થાય ત્યારે ગાળી લેવું. આ તેલ માથામાં નાખવાથી ફાયદો થાય છે.
બ્રાહ્મીનો નિયમિત ઉપયોગ રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવવામાં મદદ કરી શકે છે. તેમાં હાજર વિવિધ એન્ટીઑકિસડન્ટો અને પોષક તત્વો આપણી રોગપ્રતિકારક શક્તિને અનેક રોગો સામે લડવામાં મદદ કરે છે. બ્રાહ્મીનો રસ લેવાથી પેશાબ સાફ આવે છે, બ્રાહ્મી રક્તશુદ્ધિ કરનાર છે.
રક્ત બગડ્યું હોય,ગરમી થઈ હોય ત્યારે ૧૦ ગ્રામ બ્રાહ્મીનો રસ, ઘી અને ૩ ગ્રામ મધ મેળવી સવારે અને સાંજે લગભગ ત્રણ મહિના લેવાથી શરીર પરની ગરમીનો વિકાર હળવે હળવે દૂર થાય છે. જો ઘા ને સારો કરવો હોય તો જે જગ્યા પર બ્રાહ્મીનો રસ અથવા તેનું તેલ લગાવો. તેનાથી જડપથી ઘા સારો થઈ જશે.
બ્રહ્મીનો રસ ત્વચા પરના ડાઘને ઘટાડે છે અને ત્વચાને મુલાયમ અને સ્વસ્થ બનાવે છે. શુષ્ક વાળની સારવાર માટે અને વાળ ખરતા અટકાવવા માટે બ્રાહ્મીનું તેલ ખૂબ જ સારું છે. તેમાં રહેલા એન્ટીઑકિસડન્ટ ઘટક વાળની શુષ્કતાને સુધારે છે,સાથે તે વાળને સ્વસ્થ બનાવવામાં પણ મદદ કરે છે.
વાળની સમસ્યાઓના ઉપચાર માટે બ્રાહ્મી ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થાય છે. બ્રાહ્મી બ્લડ સુગરને નિયંત્રણમાં રાખે છે. બ્રાહ્મી હાઈપોગ્લાયકેમિઆ સુધારવામાં અને સામાન્ય સ્વસ્થ જીવન જીવવામાં મદદ કરવા સક્ષમ છે. બ્રાહ્મી ગેસ્ટ્રોઇંટેસ્ટીનલ સ્થિતિ જેવા અલ્સરથી રાહત આપવામાં મદદ કરી શકે છે.