ફૂલમાં પીળા કેસરી રંગના ગુચ્છ હોય છે આ કારણે તેને નાગકેસર કહેવામાં આવે છે.ગુડહલ, ગુલાબ, ગલગોટો અને અનેક પ્રકારના ફૂલ (Flowers) તમારા સ્વાસ્થ્ય અને સૌંદર્ય માટે લાભદાયી છે. નાગકેસર એક છોડ છે, જેના પાન લાલ અને ચમકીલા રંગના હોય છે તથા તેના ફૂલ સફેદ અને પીળા રંગના હોય છે. ફૂલમાં પીળા કેસરી રંગના ગુચ્છ હોય છે આ કારણે તેને નાગકેસર કહેવામાં આવે છે.
વરસાદના સમયમાં સર્દી-ખાંસી થવી તે ખૂબ જ સામાન્ય બાબત છે. નાગકેસર સ્વાસ્થ્ય માટે લાભદાયી છે. સર્દી-ખાંસીથી રાહત મેળવવા માટે નાગકેસરના પાનને પીસીને પેસ્ટ બનાવી લો. આ પેસ્ટને કપાળ પર લગાવી લો. આ પેસ્ટની મદદથી સર્દી ખાંસીની સમસ્યાથી રાહત મળશે.
લોકોની જીવનશૈલીમાં ફેરફાર થવાને કારણે પેટની સમસ્યા થવી તે ખૂબ જ સામાન્ય બાબત છે. અપચો, એસિડીટી, પેટમાં બળતરા, ગેસ, પેટમાં દુખાવો થવો અને સોજો આવવા જેવી સમસ્યાથી રાહત મેળવવા માટે નાગકેસરનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. નાગકેસરના ચૂર્ણને મધ અથવા ખાંડ સાથે મિક્સ કરીને તેનું સેવન કરી શકો છો.
ક્યારેક ક્યારેક અચાનક હિચકી આવવા લાગે છે અને સરળતાથી બંધ થતી નથી. આ પરિસ્થિતિમાં તમે હીચકી બંધ કરવા માટે નાગકેસરના ચૂર્ણનું સેવન કરી શકો છો. નાગકેસરના ચૂર્ણને મધ અથવા ખાંડ સાથે મિક્સ કરીને તેનું સેવન કરી શકો છો. જો તમને મધ અથવા ખાંડ પસંદ નથી, તો શેરડી અથલા મહુવાના રસમાં નાગકેસરનું ચૂર્ણ મિક્સ કરીને તેનું સેવન કરી શકાય છે.
સાંધાનો દુખાવો થવો તે ખૂબ જ સામાન્ય વાત છે. આ સમસ્યાથી રાહત મેળવવા માટે તમે નાગકેસરનો ઉપયોગ કરી શકો છો. નાગકેસરના બીજના તેલથી સાંધા પર અને દુખાવો થાય છે, તે જગ્યા પર માલિશ કરવાથી આ સમસ્યાથી રાહત મેળવી શકાય છે. નાગાકેસર એક નાનો છોડ છે અને આયુર્વેદમાં ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. નાગ કેસરને બીજા ઘણા નામોથી ઓળખવામાં આવે છે અને તેને નાગચંપા, ભુજંગખ્યા, હેમ અને નાગપુષ્પ પણ કહેવામાં આવે છે. સાપ કેસર દક્ષિણ ભારત, પૂર્વ બંગાળ અને પૂર્વીય હિમાલયમાં વધુ જોવા મળે છે.
નાગાકેસરની મદદથી ખાંસી મટાડી શકાય છે. જો તમને કફ હોય તો નાગકેસરનો ઉકાળો બનાવી પીવો. તેનો ઉકાળો બનાવવા માટે, તમારે તેના મૂળ અને છાલની જરૂર પડશે. મોટેભાગે નાગકેસરનો આ છોડ ઉનાળા દરમિયાન ખવડાવે છે. નાગ કેસરના છોડ ઉપર લગાવેલા ફૂલોનો ઉપયોગ આયુર્વેદમાં થાય છે અને તેની સહાયથી અનેક રોગો મટે છે. રેશમ ઘણીવાર તેમના રંગથી રંગાય છે. શ્રીલંકામાં, જાડા, પીળો તેલ બીજમાંથી કાઢવામાં આવે છે, જેનો ઉપયોગ બર્નિંગ અને દવા માટે થાય છે.
તમિલનાડુમાં, આ તેલને સંધિવામાં પણ નાખવામાં આવે છે. તેની લાકડામાંથી અનેક પ્રકારની સામગ્રી બનાવવામાં આવે છે. નાગ કેસરમાં ઘણી ઓષધીય ગુણધર્મો જોવા મળે છે અને તે સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક છે. નાગકેશર, ચમેલીના ફૂલો, અગર, ટાગર, કુમકુમ અને ઘીની પેસ્ટ બનાવો અને કપાળ પર લગાવવાથી વ્યક્તિ મજબૂત બને છે.
જો ફૂડ પાઇપમાં બળતરાની ફરિયાદ હોય, તો તમારે પીળી કોબ્રા કેસરની મૂળ અને છાલનો ઉકાળો કરવો અને પીવો જોઈએ. આ ઉકાળો પીવાથી સળગતી ઉત્તેજના મટે છે. ગેસ્ટ્રિક હોવા દરમિયાન, તમારે તેની છાલ અને રુટ પાવડર ખાવું જોઈએ. પાવડર ખાવાથી ગેસ્ટ્રિક સમસ્યાઓથી રાહત મળશે. છાલ અને રુટ પાવડર તૈયાર કરવા માટે, આ બંને વસ્તુઓને સારી રીતે ધોઈ લો. પછી તેને સૂકવી અને મિક્સરમાં મૂક્યા પછી તેને સારી રીતે પીસી લો. આ પાવડરને બોક્સમાં નાંખો અને જરૂર પડે ત્યારે ખાવ.
નાગાકેસરના મૂળ અને છાલને સારી રીતે સાફ કરો. ત્યારબાદ ગેસ પર બે ગ્લાસ પાણી ગરમ કરવા માટે રાખો. તેમની અંદર મૂળને સારી રીતે છાલ અને છાલ કરો. આ પાણીને સારી રીતે ઉકાળો. તમે ઇચ્છો તો તેની અંદર ખાંડ પણ ઉમેરી શકો છો. જ્યારે આ પાણી અડધું રહે છે, ત્યારબાદ ગેસ બંધ કરીને તેને ગાળી લો. થોડુંક ઠંડુ થયા પછી, તમારે આ ઉકાળો પીવો જોઈએ. આ ઉકાળો દિવસમાં બે વખત પીવાથી તમારો ઉધરસ તરત જ મટે છે.
નાગકેસર હિંચકી રોકવા માટે પણ ફાયદાકારક છે અને તેને ખાવાથી હિચકી બંધ થાય છે. જો તમને વધારે હિંચકા આવે છે, તો પીળા કોબ્રા કેસરમાં મધ ઉમેરીને ખાઓ. તમે આ મિશ્રણ ખાતાની સાથે જ તમારી ઉધરસ બંધ થઈ જશે. જો માસિક સ્રાવ યોગ્ય સમયે ન આવે અથવા જો તમને પેટમાં દુખાવો થાય છે, તો તમારે નાગકેસરમાં સફેદ ચંદન અને પથની લોધર પાવડર મિક્સ કરવો જોઈએ. ત્યારબાદ દરરોજ આ મિશ્રણ પાણી સાથે ખાઓ. આ મિશ્રણ ખાવાથી માસિક સંબંધી વિકાર સુધરે છે અને માસિક સ્રાવ દરમ્યાન કોઈ દુ: ખાવો થતો નથી.
જો શરીરના કોઈ પણ ભાગમાં દુખાવો થાય છે, તો તે જગ્યાએ નાગકાસર તેલ લગાવો. નાગાકેસર તેલથી માલિશ કરવાથી પીડા દૂર થશે. દુ painખ ઉપરાંત, જો તમને ઈજા થાય છે તો ઘા પર તેલ લગાવો. આ કરવાથી, ઘાને સુધારવામાં આવશે અને તેમાં કોઈ દુ beખ થશે નહીં. સાંધાના દુખાવામાં તેના તેલથી માલિશ પણ કરી શકાય છે.
જો ગેસ હોય તો નાગાકેસરની અંદર દારૂ, રેઝિન અને સુગર કેન્ડી મિક્સ કરીને પાવડર તૈયાર કરો. ત્યારબાદ આ ચુર્ણને રોજ ગરમ દૂધ સાથે પીવો. આ પાવડર ખાવાથી પેટમાં ગેસ ઉત્પન્ન થતો નથી અને ગેસની સમસ્યા દુર થાય છે.
જો તમને શરદી હોય તો નાગાકેસરના પાન સારી રીતે પીસી લો. ત્યારબાદ આ પેસ્ટ તમારા માથા પર લગાવો. આ પેસ્ટ લગાવતાની સાથે જ શરદી મટે છે અને નાક ખુલી જશે. જો શરીરના કોઈપણ ભાગમાં ખંજવાળની ફરિયાદ છે, તો નાગકેસર તેલથી માલિશ કરો. સાપની કેસર તેલ લગાવવાથી ખંજવાળની સમસ્યા સુધારવામાં મદદ મળે છે અને ત્વચા નરમ પણ બને છે.
નાગકાસર શરીરની નબળાઇ દૂર કરવામાં પણ ફાયદાકારક છે અને તેને ખાવાથી શરીરની નબળાઇ સુધરે છે. નાગકાશરને પીસીને ચુર્ણ બનાવો અને આ પાવડર દરરોજ લો. આ પાવડર ખાવાથી શરીરમાં નબળાઇ આવશે નહીં. તમે આ પાઉડર મધ સાથે ખાઈ શકો છો.