શરીરના કોઈપણ અંગમાં ત્વચા પર સફેદ ધબ્બા થવા, જેને સામાન્ય બોલચાલમાં સફેદ દાગ કહેવામાં આવે છે. જટિલ સમસ્યા તરીકે ઓળખાતા આ સફેદ ડાઘ સહેલાઈથી જતા નથી. ડોક્ટર્સ આ માટે જુદા જુદા કારણોને જવાબદાર બતાવે છે. જેમા મેલેનિન બનાવનારી કોશિકાઓ પર પ્રતિરોધકતાનો પ્રભાવ, અનુવાંશિકતા, પરાબેંગની કિરણોનો પ્રભાવ, અત્યાધિક તનાવ, વિટામીન બી 12 ની કમી, ત્વચા પર કોઈ પ્રકારનુ સંક્રમણ થવુ વગેરે. કેટલાક ઘરેલુ પ્રયોગ ત્વચાની આ અસમાનતાને મટાડવામાં તમારી મદદ કરી શકે છે.
આયુર્વેદમાં ચામડીનાં રોગો તથા તેનાં ઉપચારો વિશે વિસ્તૃત વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. જેમાં અઢાર પ્રકારનાં કુષ્ઠ-કોઢનો પણ સમાવેશ થઈ જાય છે. આ વખતે અઢારમાના એક ‘શ્વિત્ર’ કુષ્ઠનું અહીં નિરૂપણ કરું છું. શ્વિત્રકુષ્ઠને અંગ્રેજીમાં ‘લ્યુકોડર્મા’ કહેવામાં આવે છે. લોકવ્યવહારમાં તેને સફેદ કોઢ કહેવામાં આવે છે.
આ ત્વચાને ફરી વર્ણકતા પ્રદાન કરવામાં સહાયક છે. સાથે જ ત્વચા માટે શ્રેષ્ઠ. તેમા જીવાણુરોધી અને સંક્રમણ વિરોધી ગુણ પણ જોવા મળે છે. પ્રભાવિત ત્વચા પર દિવસમાં 2થી 3 વાર નારિયળ તેલથી મસાજ કરવાથી ફાયદો થાય છે.
સરસિયાના તેલ સાથે હળદર પાવડરનો લેપ બનાવીને લગાવવો પણ લાભકારી છે. આ માટે 1 કપ કે લગભગ 250 મિલીલીટર સરસિયાના તેલમાં 5 મોટી ચમચી હળદર પાવડર નાખીને મિક્સ કરો અને આ લેપને દિવસમાં બે વાર પ્રભાવિત ત્વચા પર લગાવો. 1 વર્ષ સુધી આ પ્રયોગને સતત કરો. આ ઉપરાંત તમે હળદર પાવડર અને લીમડાના પાનનો લેપ પણ કરી શકો છો.
લીમડો એક સારો રક્તશોધક અને સંક્રમણ વિરોધી તત્વોથી ભરપૂર ઔષધિ છે. લીમડાના પાનને છાશ સાથે વાટીને તેનો લેપ બનાવીને ત્વચા પર લગાવો. જ્યારે આ સંપૂર્ણ રીતે સૂકાય જાય તો તેને ધોઈ લો. આ ઉપરાંત લીમડાના તેલનો પ્રયોગ પણ કરી શકો છો અને લીમડાના જ્યુસનું સેવન પણ કરી શકો છો.
લાલ માટીમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં તાંબુ જોવા મળે છે. જે મેલેનિનના નિર્માણ અને ત્વચાના રંગનુ પુન: નિર્માણ કરવામાં મદદરૂપ છે. લાલ માટી મૂકી. આ માટી મોટાભાગે બરડે-થરડે અને હિલ્સના ઢોળાવ પર જોવા મળે છે. હવે લાલ માટી અને આદુનો રસ સમાન પ્રમાણમાં લો અને પેસ્ટ બનાવો. આ દવા દરરોજ લ્યુકોડર્મા પેચો પર લાગુ કરો. લાલ માટીમાં એક તાંબાની સામગ્રી હોય છે જે ત્વચાના કુદરતી રંગને પાછા લાવવામાં મદદ કરે છે. અને આદુનો રસ સફેદ દાગની ત્વચામાં લોહીનો પ્રવાહ વધારે છે.
સફરજનના સિરકાને પાણી સાથે મિક્સ કરીને પ્રભાવિત ત્વચા પર લગાવો. 1 ગ્લાસ પાણીમાં 1 ચમચી સફરજનનો સિરકો મિક્સ કરીને પીવો પણ લાભકારી રહેશે. અનુભવે કહી શકાય કે માત્ર ઔષધોથી આ રોગ મટી શક્તો નથી. આ રોગ મટાડવા માટે ઔષધની સાથે કડક પરેજીની આવશ્યક્તા રહે છે. વિરુદ્ધ અને નિષિદ્ધ આહાર દ્રવ્યોનો ત્યાગ એ આ રોગ મટાડવાની પ્રથમ શરત ગણાય. મારા દર્દીઓને હું તમામ ખાટી ચીજો, મીઠુ-નમક અને ગરમ મસાલાઓ બંધ કરાવું છું. ઘઉં, જવ, ચણા, ભાત, મગ, અડદ, પરવળ, દૂધી, પાલખ, નિમ્બપત્ર, જીવંતી-ડોડી, સાઠીપત્ર, મધ, ગાયનું ઘી, ખદિરનાં પાણીથી સ્નાન, ઉપવાસ અને બ્રહ્મચર્યનું પાલન ખૂબ જ હિતાવહ અને સહાયક બને છે.
ઔષધોમાં બાવચીનાં ઉકાળા સાથે ૨૦ ગ્રામ જેટલું પંચતિક્ત ઘૃત પીવું જોઈએ. ત્રણ દિવસ પીધા પછી ૩૦થી ૪૦ ગ્રામ જેટલું ચાર દિવસ પીવું જોઈએ. જેથી વાયુનું અનુલોમન થતા શરીર મૃદુ બને છે. તથા શારીરિક મળનો (મળ, મૂત્ર, સ્વેદ આ તર્ણ શરીરનાં મળ છે.) સંગ, વિબંઘ અને આંતરિક સ્ત્રોતોનો અવરોધ દૂર થાય છે.
મહામંજીષ્ઠાદિ ક્વાથ, ખદિરારિષ્ટ અને લોહાસવ આ ત્રણે દ્રવ ઔષધો ચારથી છ ચમચીની માત્રામાં સવારે, બપોરે અને રાત્રે પીવા. ગંધક રસાયન અને આરોગ્યર્વિધની એક-એક ગોળી પણ સાથે લેવી તથા રોજ પ્રાતઃ સાંજ અડધી ચમચી જેટલો બાવચો સહેજ ગરમ પાણી સાથે લેવો. દીર્ઘકાલીન ઉપચાર કરવાથી સફેદ ડાઘાઓ ધીમેધીમે મટી જશે.
શરીરના કોઈપણ ભાગને બાળી નાખવું અથવા આનુવંશિક કારણોને લીધે, આ રોગ પેઢી દર પેઢી ચાલુ રહે છે કેટલાક ઘરેલું ઉપાય છે જે આ રોગને નિયંત્રણમાં રાખવા અને ત્વચાના કુદરતી રંગને પુનહસ્થાપિત કરવા માટે નીચેની લીટીઓમાં ચર્ચા કરવામાં આવી રહ્યા છે.
આઠ લિટર પાણીમાં અડધો કિલો હળદર પાવડર મિક્સ કરીને તેને ઉચી આંચ પર ઉકાળો, જ્યારે 4 લિટરની નજીક રહેશે, ત્યારબાદ તેને ઠંડુ કરો પછી અડધો કિલો સરસવનું તેલ નાખીને ફરી જ્યોત પર મૂકો. જ્યારે ફક્ત તેલનું મિશ્રણ બાકી રહે છે, તેને જ્યોતમાંથી ઉતારી લો અને મોટી બોટલમાં ભરો. , આ દવા દિવસમાં બે વખત સફેદ ડાઘા ઉપર લગાવો. આશ્ચર્યજનક રીતે 4-5 મહિના સારવાર ચલાવીને અનુકૂળ પરિણામો પ્રાપ્ત થાય છે.
આ રોગ માટે બાબચી બીજ એક અસરકારક દવા માનવામાં આવે છે. 50 ગ્રામ બીજને 3 દિવસ સુધી પાણીમાં પલાળી રાખો. દરરોજ પાણી બદલો બીજને વાટવું અને તેને શેડમાં સૂકવો. તેને પીસીને પાવડર બનાવો આ દવા દરરોજ દોઢ ગ્રામ દૂધ સાથે પીવો. આ પાવડરને પાણીમાં પીસી લો અને પેસ્ટ બનાવો. આ પેસ્ટને દિવસમાં બે વખત સફેદ ડાઘ પર લગાવો. ચોક્કસ લાભ થશે. સારવાર બે મહિના સુધી ચાલી હતી.
બાબ્ચીના દાણા અને આમલીના દાણા જેટલું પ્રમાણ લો અને ચાર દિવસ પાણીમાં પલાળી રાખો. બીજને છૂંદો કર્યા પછી, તેને છોલી કાઢીને સૂકવી લો. ઝીણા પાવડર બનાવવા માટે પીસી લો. આ પાવડર થોડી માત્રામાં લો અને પાણીથી પેસ્ટ બનાવો. આ પેસ્ટને એક અઠવાડિયા માટે સફેદ ડાઘ પર લગાવો. સારવાર ખૂબ અસરકારક છે, પરંતુ જો આ પેસ્ટના ઉપયોગથી સફેદ ડાઘ લાલ થઈ જાય છે અને તેમાંથી પ્રવાહી નીકળવાનું શરૂ થાય છે, તો પછી કેટલાક દિવસો સુધી સારવાર બંધ કરવી યોગ્ય રહેશે.
સફેદ રક્તપિત્ત દર્દી માટે તાંબાના વાસણમાં આખી રાત રાખેલું પાણી પીવું ફાયદાકારક છે. મૂળાના દાણા સફેદ ડાઘ રોગમાં પણ ફાયદાકારક છે. લગભગ 30 ગ્રામ બીજને સરકોમાં ભેળવીને પેસ્ટ બનાવીને તેને ડાઘ પર લગાવવાથી ફાયદો થાય છે.સંશોધનનાં પરિણામમાં એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે કાળા મરીમાં એક તત્વ હોય છે – મરી. આ તત્વ કાળા મરીને મસાલેદાર સ્વાદ આપે છે. કાળા મરીનો ઉપયોગ ત્વચાના રંગને પાછો લાવવામાં મદદ કરે છે.
સફેદ ડાઘવાળા દર્દીમાં અમુક વિટામિન્સ ઓછા છે. ખાસ કરીને, વિટામિન બી 12 અને ફોલિક એસિડની ઉણપ જોવા મળે છે. તેથી, આ વિટામિન સપ્લિમેન્ટ્સ લેવાનું જરૂરી છે. કોપર અને ઝીંક તત્વોના પૂરવણીઓની પણ ભલામણ કરવામાં આવે છે.બાળકોની સારવાર ઝડપથી અસર કરે છે. સફેદ ચહેરાના ડાઘ ઝડપથી મટાડતા હોય છે. હાથ અને પગના સફેદ ડાઘા મટાડવામાં વધુ સમય લે છે. સારવારની અવધિ 6 મહિનાથી 2 વર્ષ સુધીની હોઈ શકે છે.
અખરોટ,કહેવાય છે કે જે જગ્યાએ અખરોટનું ઝાડ ઉગાડવામાં આવ્યું હોય તે ઝાડની આસપાસ તે જમીનને પણ કાળી કરી નાખે છે. તો આ અખરોટનું સેવન કરવામાં આવે તો તે તમારી ચામડી ને પણ પહેલાં જેવી કાળી કરી નાખે છે.સામાન્ય રીતે કાળી ચામડી ધરાવતા વ્યક્તિઓને આ પ્રકારની સમસ્યા વધુ થતી હોય છે.
લસણ હરડે,જો લસણની પેસ્ટ ની અંદર થોડી હરડે ઘસી અને તેનો લેપ કરે તો પણ તેને આ સમસ્યામાંથી ધીમે-ધીમે રાહત મળે છે.આવા લોકો જો નિયમિત રૂપે છાશનું સેવન કરે તો તેના શરીરની અંદર રહેલા ઝેરી તત્વો દૂર થઈ જાય છે. અને કોઢની આ સમસ્યામાં રાહત મળે છે.હળદર એ સર્વશ્રેષ્ઠ એન્ટીસેપ્ટિક તરીકે કામ કરે છે.આથી જો હળદર ની અંદર થોડું સ્પિરિટ ભેળવી દિવસમાં ત્રણથી ચાર વખત આ પેસ્ટનો લેપ કરવામાં આવે તો તમારા ચામડીનો રંગ ધીમે ધીમે પહેલા જેવો જ થતો જાય છે.અને તમે ધીમે ધીમે કોઢની આ સમસ્યામાંથી છુટકારો મેળવી શકો છો.
દાડમ,સૌ પ્રથમ દાડમના પાનને સૂકવી દો અને તેનો પાઉડર બનાવી લો. તેને રોજ એક ગ્લાસ પાણીમાં મિક્સ કરીને પીવાથી સફેદ દાગની સમસ્યા દૂર થાય છે અને કાયમ માટે આ સમસ્યાથી રાહત મળે છે.નારિયેળનું તેલ,જ્યાં સફેદ દાગ પડ્યા હોય તો તે ભાગ પર નારિયેળના તેલથી માલિશ કરો. આ તેલથી માલિશ કરવાથી સફેદ દાગની સમસ્યા દૂર થાય છે. દિવસમાં બે-ત્રણ વખત તેનાથી માલિશ કરી શકો છો.