ગુલમોહરના ઝાડની સુંદરતા તેના ફૂલોથી આવે છે. ઉનાળામાં ગુલમહોરના ઝાડ પાંદડાને બદલે ફૂલોથી ખીલી ઉઠે છે. ગુલમોહર ફૂલો ભારતના ભેજવાળી અને ગરમ સ્થળોએ સૌથી વધુ ખીલે છે. સનાતન ધર્મમાં ગુલમોહર ફૂલને પવિત્ર માનવામાં આવે છે. એ જ રીતે, ગુલમોહર પાસે આયુર્વેદમાં ઔષધીય ગુણધર્મો પણ છે.
ગુલમોહર ફૂલો જોવામાં જેટલા સુંદર છે એટલા જ તેમા રોગનિવારક ગુણધર્મો પણ છે. ગુલમોહર મૂળભૂત રીતે બે પ્રકારના હોય છે – 1. લાલ ગુલમહોર અને 2. પીળો ગુલમોહર. ફૂલોના રંગને આધારે તેના ઔષધીય ગુણધર્મો પણ અલગ છે.
ગુલમોહરના ફૂલો, છાલ, મૂળ, પાંદડા બધા આયુર્વેદમાં વપરાય છે, ગુલમોહર જેવો સુંદર લાગે છે, તેવા જ તેના આશ્ચર્યજનક ફાયદાઓ છે. ગુલમોહરના ઝાડનું આયુર્વેદમાં તેના ઔષધીય ગુણધર્મો દ્વારા વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે, આયુર્વેદ મુજબ, આપણે ગુલમહોરના ઉપયોગ ડાયાબિટીઝના રોગની પ્રતિરક્ષા વધારવા માટે કરી શકીએ છીએ.
લાલ ગુલમોહરના ફૂલોની કળી મધુર હોય છે, ખાવામાં તે નરમ અને પોષક છે. તે સામાન્ય નબળાઇ, તરસ, ઝાડા, લોહીની ખોટ, નાક રક્તસ્રાવ રોગ, સફેદ પાણી, કમલા અથવા કમળો, મંદાગ્નિ અને ડાયાબિટીસમાં ફાયદાકારક છે. જો ખોરાક અને ખોરાકના અસંતુલનને કારણે ઝાડાની સમસ્યા ઉભી થાય,તો ગુલમહોરની દાંડીમાંથી છાલ 1-2 ગ્રામ લેવાથી અતિસાર અને ઝાડાની સારવારમાં મદદ મળે છે.
સંધિવા એટલે કે સાંધાઓ વચ્ચે સોજો આવે છે, જેના કારણે ચાલવામાં, ઉભા થવા અને બેસવામાં ઘણી પીડા થાય છે. જો કે, ગુલમોહરમાં હાજર એન્ટિ-ઇન્ફ્લેમેટરી ગુણધર્મો આ સમસ્યાને દૂર કરવામાં અને પીડાને દૂર કરવામાં મદદ કરે છે. સંધિવા માં પીળા ગુલમોહર ના પાંદડા નો ઉકાળો કરવાથી સંધિવા ને લીધે થતા દુખાવામાં થી રાહત મળે છે.
ઝાડા, તીવ્ર અતિસાર, સતત ઝાડા, ક્રોનિક ઝાડા વગેરે ની યોગ્ય સમયસર સારવાર ન કરવામાં આવે તો આ રોગ ખૂબ જ ખતરનાક બની શકે છે અને પછીથી આંતરડામાં બળતરા જેવી સમસ્યા પેદા કરી શકે છે. પરંતુ, ગુલમહોર આ સમસ્યામાં મોટો ફાયદો આપી શકે છે, કારણ કે તેમાં હાજર એન્ટિ-બેક્ટેરિયલ અને એન્ટિ-ડાયરીઅલ પ્રોપર્ટીઝ આ સમસ્યાથી રાહત આપી શકે છે.
હર્પીઝની સમસ્યા કોઈ પણ પુરુષ, સ્ત્રી કે સ્ત્રી માટે હોઇ શકે છે. તે એક પ્રકારનો ચેપ છે જેમાં ત્વચા પર નાના ફોલ્લાઓ દેખાય છે. શરૂઆતમાં તેઓ ત્વચા પર ચેપ જેવા લાગે છે. વૃદ્ધ લોકોમાં આ સમસ્યા થવાની સંભાવના વધે છે અને તે રોગપ્રતિકારક શક્તિને પણ નબળી બનાવી શકે છે. પરંતુ એન્ટિ-બેક્ટેરિયલ, એન્ટી-ઇન્ફ્લેમેટરી, એન્ટી-માઇક્રોબાયલ ગુણધર્મો ગુલમહોરને આ સમસ્યા માટે તદ્દન ઉપયોગી બનાવે છે.
આપણે ગુલમહોરના ફૂલને કાચા પણ ખાઈ શકીએ છીએ, ગુલમોહરના ફૂલમાં ખનિજો અને વિટામિન્સ હોય છે, જેથી જો આપણે તેને કાચા ખાઈએ તો આપણા શરીરમાં પાણીનો અભાવ દૂર થાય છે અને જો તમને ભૂખ ન લાગે તો., ગુલમોહરનો ઉપયોગ કરવો જોઈએ. તેના સેવનથી ભૂખ વધે છે.
ગુલમોહરનો ઉપયોગ કરીને વાળ ખરવાની સમસ્યાને અટકાવી શકાય છે, આપણે વાળ માટે ગુલમોહરના પાનનો ઉપયોગ કરી શકીએ છીએ. આ માટે તમારે ગુલમોહરના પાંદડા પીસવા જોઈએ અને તેને મહેંદીની જેમ માથા પર લગાવા. ગુલમોહર ટાલિયાપણું દૂર કરવામાં મદદગાર છે.
ગુલમોહરના પાનનો ઉકાળો સંધિવાના દુખાવામાં ખૂબ ફાયદાકારક છે, દુખાવામાં જો તેની પેસ્ટ પીસીને દુખદાયક ભાગ પર લગાવવામાં આવે તો તે પીડાથી પણ રાહત આપે છે. પીળા ગુલમોહરના પાંદડા પણ અલ્સરમાં વપરાય છે.
જો ક્યારેય વીંછી ડંખે છે, તો ગુલમોહરની મૂળ પીસીને લગાવવું જોઈએ તે ઝેર ઘટાડવા સાથે દુખાવો અને સોજો ઘટાડે છે.1-2 ગ્રામ ગુલમહોર ની છાલનું ચૂર્ણ અને પીળા ગુલમોહરના ફૂલ નો પાવડર લેવાથી લ્યુકોરિઆ અથવા લ્યુકોરિયા ની સારવારમાં રાહત મળે છે. ગુલમહોરના ફૂલનો 2-6 ગ્રામ પાવડર મધ સાથે ખાવાથી માસિક સ્રાવના વિકારમાં ખાસ કરીને માસિક રોગોમાં ફાયદો થાય છે.